EnglishNếu thế kỷ 20 là kỷ nguyên cách mạng của ngành nhựa khi sản xuất quá nhiều sản phẩm từ nhựa, thì thế kỷ 21 là lúc phải đối mặt với những hậu quả của nó. Quản lý không đúng cách, thiếu thông tin về tác động tiêu cực của nó và việc sử dụng vô trách nhiệm cũng như việc xả rác các sản phẩm nhựa đã biến hành tinh này thành “hành tinh nhựa”. Nó không chỉ làm ô nhiễm đường sá, rừng núi mà còn làm ô nhiễm đại dương của chúng ta đến từ tác hại của vi nhựa.
Ở đây chúng ta thảo luận về các nguồn vi nhựa khác nhau trong đại dương và tác hại của vi nhựa đối với các sinh vật biển. Bên cạnh việc trở thành chất thải rắn, những vật liệu nhựa này còn xuất hiện như một mối đe dọa lớn đối với sức khỏe con người và động vật. Kích thước siêu nhỏ của những mảnh nhựa này khiến chúng dễ dàng được một loạt sinh vật biển nuốt phải, gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của chúng.
Do đó, để giải quyết vấn đề ô nhiễm vi mô nghiêm trọng này trong hệ sinh thái biển, cần phải xây dựng nhiều chính sách và quy tắc khác nhau. Để tránh mối đe dọa trong tương lai, điều quan trọng là ngừng sản xuất thêm và thay thế nhựa bằng các vật liệu thay thế thân thiện với môi trường.
Xem thêm: RÁC THẢI NHỰA SẼ NHƯ THẾ NÀO VÀ ĐI VỀ ĐÂU KHI CHÚNG TRÀN XUỐNG BIỂN?
Vi nhựa là gì ?
Các hợp chất nhựa mất nhiều năm để phân hủy thành các mảnh nhỏ hơn. Các mảnh vụn nhựa lớn hơn sẽ dần phân hủy thành các mảnh nhỏ với nhiều kích thước khác nhau kéo dài từ mét đến micromet do điều kiện môi trường thay đổi. Loại nhựa phân mảnh có kích thước nhỏ hơn 5mm này được gọi là vi nhựa và rất bền trong hệ sinh thái. Dựa trên hình dạng, kích thước và thành phần hóa học, vi hạt nhựa có thể được phân biệt như sau.
Việc chế tạo và sử dụng nhựa trong vài năm qua đã tăng lên đáng kể do tính chất tiết kiệm chi phí của nó và điều này dẫn đến việc gia tăng xử lý các polyme nhựa tổng hợp không tái chế này trong hệ sinh thái trên cạn và dưới nước. Các mảnh nhựa nhỏ được xử lý trong môi trường sống ở biển có kích thước ≤ 5mm được định nghĩa là vi nhựa.
Những loại nhựa nhỏ này có thể được tiêu thụ bởi các quần thể sinh vật biển khác nhau bao gồm san hô, sinh vật phù du, động vật không xương sống ở biển, cá và cá voi và cuối cùng được chuyển dọc theo chuỗi thức ăn. Tác hại của vi nhựa gây ra nhiều bệnh và dẫn đến tử vong cho nhiều động vật biển.
Những polyme nhựa này trực tiếp gây ra mối đe dọa lớn đối với các sinh vật biển và cũng gián tiếp ảnh hưởng đến hệ sinh thái bằng cách hấp thụ các chất ô nhiễm biển khác. Do đó, ô nhiễm hạt vi nhựa đang trở thành một vấn đề đáng quan tâm vì tác động bất lợi của nó chủ yếu đối với sức khỏe và hệ sinh vật biển.
Phân loại vi nhựa
Dựa trên nguồn gốc, vi nhựa được phân thành hai loại: vi nhựa sơ cấp và thứ cấp. Vi nhựa sơ cấp là các polyme tổng hợp có kích thước siêu nhỏ và được sử dụng làm chất tẩy tế bào chết trong các quy trình khác nhau như công thức hóa học, phương tiện phun cát, bảo dưỡng các sản phẩm nhựa khác nhau và cả trong sản xuất quần áo tổng hợp. Hạt vi nhựa là một loại nhựa nguyên sinh khác (kích thước < 2 mm) bao gồm các hạt polyetylen (PE), polypropylen (PP), polystyren (PS) và được sử dụng trong các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và mỹ phẩm.
Vi nhựa thứ cấp là sản phẩm phân mảnh của nhựa vĩ mô hoặc nhựa trung bình và hầu hết được tạo ra dưới tác động của các quá trình môi trường khác nhau như phân hủy sinh học, phân hủy quang học, phân hủy oxy hóa nhiệt, phân hủy nhiệt và thủy phân.
Hơn nữa, nhựa nano là các mảnh nhựa có kích thước <1 μm, và tất cả các vi nhựa và nhựa nano này đều có ý nghĩa tiềm năng đối với quá trình khuếch đại sinh học và tích lũy sinh học của các hóa chất và chất ô nhiễm khác nhau do tỷ lệ bề mặt trên thể tích lớn của chúng.
Nguồn gốc của vi nhựa
Tác hại của vi nhựa được kể đến trong nhiều lĩnh vực và ngành nghề:
Sự hiện diện của các mảnh nhựa nguy hiểm này trong hệ sinh thái (trên cạn và dưới nước) là do các hoạt động khác nhau của con người bao gồm các hoạt động sinh hoạt, công nghiệp và ven biển. Sự ra đời của hạt vi nhựa trong hệ sinh thái dưới nước chủ yếu là do dòng chảy trong nước có chứa hạt vi nhựa và mảnh vi nhựa (được sử dụng trong mỹ phẩm và các sản phẩm tiêu dùng khác) và cũng từ sự phân mảnh của rác nhựa lớn.
Các ngành công nghiệp sản xuất nhựa giải phóng nhựa ở dạng viên và bột nhựa được sản xuất từ quá trình thổi khí, cuối cùng gây ô nhiễm môi trường nước. Ngoài ra, các hoạt động ven biển bao gồm các hoạt động đánh bắt cá, hoạt động du lịch thủy sản và các ngành công nghiệp biển là nguồn gây ô nhiễm vi mô trong hệ sinh thái biển.
Các hạt vi nhựa một khi xâm nhập vào môi trường sống biển sẽ tiếp xúc với các quá trình hóa lý khác nhau như tạo cặn sinh học và lọc hoặc kết hợp các chất ô nhiễm thứ cấp. Vi nhựa có hình dạng, kích thước và mật độ khác nhau, và theo những đặc điểm này, các mảnh nhựa đã phân bố trong các tầng khác nhau của hệ sinh thái biển (cuối cùng lắng xuống sinh vật đáy).
Môi trường đáy là một trong những hệ sinh thái thức ăn quan trọng cho nhiều quần thể sinh vật biển. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng sinh vật đáy biển hấp thụ các vi hạt nhựa có trong biển ở dạng hạt vi nhựa và sợi nhỏ.
Tác hại của vi nhựa đối với sức khỏe của quần thể sinh vật biển
Những mảnh nhựa nhỏ này tồn tại dai dẳng trong hệ sinh thái biển và do bản chất hạt có kích thước micron của chúng, những mảnh nhựa này bị nhầm là thức ăn và được ăn bởi nhiều loại sinh vật biển bao gồm san hô, thực vật phù du, động vật phù du, nhím biển, tôm hùm, cá, v.v.
Tác động của hạt vi nhựa đối với hệ sinh vật biển là một vấn đề đáng quan tâm vì nó dẫn đến tình trạng vướng víu và nuốt phải, có thể gây tử vong cho sinh vật biển. Các mảnh vi nhựa chủ yếu đến từ nguồn trên cạn và do đó, các hệ sinh thái ven biển bao gồm các rạn san hô đang bị đe dọa nghiêm trọng do ô nhiễm vi nhựa.
Tác hại của vi nhựa cho sinh vật phù du vốn là thành phần thiết yếu nhất của môi trường sống biển. Sự xâm nhập của vi nhựa dọc theo thành tế bào của thực vật phù du dẫn đến giảm sự hấp thụ chất diệp lục. Động vật phù du (một loại động vật không xương sống ở biển) có vai trò thiết yếu trong hệ sinh thái biển vì những vi sinh vật này là những người tiêu dùng chính cơ bản của chuỗi thức ăn thủy sản.
Một số đặc điểm của vi hạt nhựa như kích thước siêu nhỏ, màu sắc hấp dẫn và độ nổi cao của chúng khiến những mảnh nhỏ này dễ dàng tiếp cận được với cá. Cá ăn phải vi nhựa do nhầm những mảnh này là sinh vật phù du hoặc con mồi tự nhiên khác. Trong một nghiên cứu, việc nuốt phải vi nhựa được tìm thấy ở loài cá ăn sinh vật phù du Acanthochromis polyacanthus, trong đó vi nhựa có kích thước <300μm có trong khoang ruột của từng con cá
Một trong các thí nghiệm, cá ăn phải vi nhựa cho thấy việc tiếp xúc với các mảnh nhựa này gây ra những thay đổi về mô bệnh học trong ruột, dẫn đến sự tách rời lớp biểu mô niêm mạc khỏi lớp đệm và khiến nhung mao mở rộng, thu nhỏ và phồng lên, tăng kích thước số lượng tế bào cầu và những thay đổi nhất định trong cấu trúc bình thường của thanh mạc của cá.
Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng việc ăn phải vi nhựa ở cá gây ra những thay đổi về trao đổi chất, bao gồm điều chỉnh tăng và giảm axit béo và axit amin tương ứng. Gây ra sự thay đổi tỷ lệ chất béo trung tính và cholesterol trong huyết thanh của cá và cũng gây ra sự thay đổi trong việc cung cấp cholesterol giữa cơ và gan của cá.
Ngăn chặn tác hại của vi nhựa ?
Vấn đề ô nhiễm nhựa trong hệ sinh thái biển đang là vấn đề được quan tâm hiện nay bởi những tác hại của nó đối với quần thể sinh vật biển. Chúng được ăn bởi một loạt các sinh vật biển như san hô, sinh vật phù du, cá, chim biển và động vật có vú ở biển và được di chuyển dọc theo chuỗi thức ăn.
Ngoài ra, các polyme nhựa có các chất phụ gia hóa học và chất ổn định khác nhau, do đó nó hấp thụ các chất gây ô nhiễm độc hại và chất ô nhiễm khác nhau từ môi trường xung quanh. Do đó, những chất gây ô nhiễm có hại này bám vào các hạt vi nhựa hoạt động như một vật trung gian. Vấn đề vi nhựa đã bị bỏ qua trong một thời gian dài và mối đe dọa này chỉ mới được công nhận gần đây. Hiện nay, nước uống, muối ăn và các thực phẩm sử dụng hàng ngày khác đều bị nhiễm vi nhựa.
Do đó, các hành động ngay lập tức được yêu cầu khẩn cấp chống lại việc sử dụng nhựa và các sản phẩm của nó một cách không cần thiết. Các biện pháp nghiêm ngặt phải được thực thi ở cấp quốc gia và quốc tế đối với việc sử dụng nhựa. Các phương pháp nghiên cứu mới phải được phát triển để quản lý bảo tồn và hỗ trợ các chương trình giáo dục khác nhau để bảo vệ hệ sinh thái chống lại các polyme có hại này.
Lời kêu gọi rất cấp bách trong lĩnh vực này là truyền bá nhận thức của công chúng về những tác động của hạt vi nhựa nguy hiểm như nào. Điều này sẽ kích thích nhiều đổi mới khác nhau để giảm việc sử dụng và tiêu thụ nhựa và các sản phẩm của nó. Để giảm thiểu đầu vào nhựa vào hệ sinh thái, phương pháp quan trọng nhất là thu thập và tái sử dụng các mảnh nhựa. Để tránh mối đe dọa trong tương lai, giải pháp tốt nhất là ngừng sản xuất nó nữa và tìm ra giải pháp thay thế các sản phẩm nhựa.
Xem thêm: CUỘC CHIẾN CHỐNG VI NHỰA VÀ NHỮNG TÍN HIỆU KHẢ QUAN
Hạt nhựa sinh học được xem là giải pháp hữu hiệu hiện nay trong việc hạn chế rác thải nhựa tăng cao. AirX là đơn vị sản xuất hạt nhựa sinh học cà phê đầu tiên tại Việt Nam, chúng tôi muốn cung cấp nguồn nguyên liệu bền vững phục vụ sản xuất. Nhựa sinh học được dự đoán sẽ thay thế nhựa truyền thống trong tương lai đến.
Nguồn: journals